Waarom patronen doorbreken zo lastig is - en hoe het wel lukt
Na het avondeten nog even je werkmail checken? We weten vaak heel goed welke patronen ons niet helpen. Toch blijkt het in de praktijk lastig om dingen écht anders te doen. Hoe komt dat toch? Het heeft alles te maken met de samenwerking tussen ons brein, onze emoties en onze omgeving.
Het brein, emoties en sociale omgeving: partners in crime
Ons brein houdt van efficiëntie. Als we iets vaak doen, ontstaan er neurale snelwegen. Herhalen kost minder energie dan iets nieuws proberen. Bij het oude vertrouwde blijven is in die zin lekker efficiënt – maar ook een valkuil.
Je hoort vaak dat je vooral ‘uit je comfortzone moet stappen’. Maar die comfortzone is er niet voor niets: patronen geven voorspelbaarheid en veiligheid. Zelfs als ze niet goed voor ons zijn, voelen ze vertrouwd. Daardoor blijven we er zo gemakkelijk in hangen.
Daarnaast speelt ons beloningssysteem een grote rol. Veel patronen leveren directe winst op: ontspanning, plezier of het vermijden van stress. Heb je wel eens gehoord van de marshmallow-test? Daarbij lieten onderzoekers kleine kinderen kiezen tussen nu meteen een marshmallow, of even wachten en nog méér marshmallows. Ons brein is net als het kleine kind dat kiest voor de directe beloning: geef me maar meteen die marshmallow, lekker!
Ook onze omgeving bevestigt vaak onze patronen. Als vrienden of collega’s hetzelfde gedrag vertonen, is het extra moeilijk om het anders te doen. Sommige patronen zijn sociaal geaccepteerd of worden zelfs aangemoedigd – waardoor het doorbreken ervan voelt alsof je tegen de stroom ingaat. Als overwerken de norm is binnen jouw organisatie, moet je van goede huize komen om stipt op tijd de laptop dicht te klappen.
En dan is er nog de angst voor verandering. Nieuwe keuzes brengen onzekerheid met zich mee. Je weet wat je hebt, maar niet wat je krijgt. Om maar eens een cliché te noemen. Het onbekende kan beangstigend zijn. Bovendien zijn patronen vaak verweven met onze identiteit: “ik ben nu eenmaal een perfectionist.” Veranderen voelt dan als een bedreiging voor ons zelfbeeld.
Hoe kun je patronen wél veranderen?
Dat klinkt als een flinke uitdaging – en dat is het ook. Maar er is hoop! Het is zeker mogelijk om patronen te doorbreken, als je weet hoe je dat slim aanpakt.
• Herken het patroon. Bewustwording is echt de eerste stap.
• Begin klein. Grote veranderingen zijn overweldigend, kleine stappen zijn haalbaar en duurzaam. Bijvoorbeeld: een uur yoga per dag ? Niet te doen voor veel van ons. Maar tien minuten wandelen na het avondeten? Dat lukt wél.
• Creëer nieuwe beloningen. Vervang het oude patroon door iets dat ook voldoening geeft. Je brein houdt daarvan.
• Zoek steun. Mensen die je aanmoedigen en je herinneren aan je motivatie maken het verschil.
Gemak versus groei
Patronen veranderen is dus eigenlijk een strijd tussen gemak en groei. Ons brein kiest gemak, maar ons verlangen naar ontwikkeling vraagt om inspanning. Het helpt enorm als je iemand naast je hebt die je daarbij ondersteunt – zodat je niet alleen hoeft te vechten tegen oude patronen waar je eigenlijk vanaf wilt.
